Şalterin Atma Nedenleri

Günlük hayatımızda elektriğin önemi oldukça büyüktür. Elektrik, evlerimizi aydınlatmak, cihazlarımızı çalıştırmak ve birçok endüstriyel süreci desteklemek için temel bir enerji kaynağıdır. Elektrik, karmaşık bir devreler ağı içinde hareket eder ve bu devrelerin düzgün çalışmasını sağlayan birçok bileşen bulunur. Bu bileşenlerin başında ise "şalterler" gelir. Hatta bu ekipmanlar şartel mi şalter mi diye ikilem yaratır. Şalter nasıl yazılır biz baştan söyleyelim. Şalter yazımı doğrusu “şalter” olmaktadır. Peki, şalter nedir ve neden bu kadar önemlidir? İşte "Şalter Neden Atar?"

Elektrik Şalteri Nedir?

Şalter, elektrik devresini açma veya kapama işlevini gerçekleştiren bir elektrik anahtarıdır. Genellikle mekanik veya elektronik bir düzenek aracılığıyla çalışır. Elektrik akımını kontrol etmek için kullanılır ve birçok farklı uygulamada şartel bulunabilir. Örneğin evdeki ışıkları açma/kapama, elektrikli cihazları çalıştırma veya durdurma gibi.

Mekanik şalterler, manuel olarak fiziksel bir düğme, şalter kolu veya tuşu hareket ettirerek çalışır. Elektronik elektrik şalteri ise genellikle düğmelere dokunma veya bir uzaktan kumanda ile kontrol edilir. Şalterler, güvenliği artırmak ve elektrik devrelerini kontrol etmek için yaygın olarak kullanılır.

Şalter çalışma prensibi, kontakların birbirine temas etmesi veya temas etmemesi ile akım geçişini kontrol etmektir. Kontakların birbirine temas ettiğinde, akım devreden akar. Kontakların birbirine temas etmediği durumda, akım devreden akmaz.

Şalterlerin Ana Parçaları

Şalterler birkaç ana parçadan oluşur. Bu ana parçalar, şalterin işlevini yerine getirmek için özenle tasarlanmıştır. Şalterlerin parçaları, şalter tipleri ve kullanım amaçlarına göre değişiklik gösterebilir.

・ Kontaklar: Şalterin akım geçişini sağlayan veya kesen parçalarıdır. Kontaklar, genellikle metalden yapılır ve birbirlerine temas halinde olduklarında akım geçişi gerçekleşir. Şalterlerin en önemli parçalarından biri kontaklardır. Kontakların yapısı ve kalitesi, şalterin ömrünü ve performansını belirler.

・ Mekanizma: Kontakların birbirinden ayrılmasını veya birleştirmesini sağlayan parçadır. Mekanizma, genellikle bir kol, düğme veya anahtardan oluşur.

・ Gövde: Şalterin diğer parçalarını bir arada tutan ve koruma sağlayan parçadır. Gövde, genellikle plastik veya metalden yapılır.

・ İzolasyon: Şalterin kontakları ve diğer iç bileşenlerini dış etkenlerden koruyan parçasıdır.

・ Sigorta: Şalterleri aşırı akıma karşı koruyan parça sigortadır.

Şalterlerin Temel İşlevleri Nelerdir?

Şalterlerin temel işlevleri, elektrik şalter çeşitleri özelliklerine göre değişir. Örneğin, bir aydınlatma şalteri, bir elektrikli cihazın açılıp kapatılmasını sağlarken; kaçak akım şalteri, cihazları kaçak akımlara karşı korur.

▶ Elektrik Devrelerini Açma ve Kapama: Şalterler, elektrik devrelerini açma veya kapama işlevini yerine getirir. Bir şalter açık konumda olduğunda elektrik akımı engellenir, kapalı konumda olduğunda ise elektrik akımı devreye alınır.

▶ Elektrik Enerjisinin Kontrolü: Şalter elektrik enerjisinin kullanıcıların isteğine göre kontrol edilmesini sağlar. Işıkları açmak, cihazları çalıştırmak, elektrikli ev aletlerini kullanmak gibi günlük yaşamımızın birçok yönünde kullanılırlar.

▶ Güvenlik: Şalterler, elektrik devrelerini hızlı bir şekilde kapatma yeteneğine sahiptir, bu da güvenlik açısından önemlidir. Elektrik arızaları veya tehlikeli durumlar meydana geldiğinde hızlı müdahale imkânı sunarlar.

▶ Enerji Tasarrufu: Şalterler, enerji tasarrufu yapmamıza yardımcı olurlar. Elektrikli cihazları kullanmadığımızda şalterleri kapatarak enerji israfını önleyebiliriz.

▶ Otomasyon ve Uzaktan Kontrol: Bazı şalterler, otomasyon sistemleri veya uzaktan kumandalarla entegre edilerek elektrik cihazlarını uzaktan kontrol etme imkânı sunar. Bu, ev otomasyonu ve endüstriyel uygulamalarda yaygın olarak kullanılır.

Şalter Çeşitleri ve Kullanım Alanları

Şalter çeşitleri, özellikleri ve kullanım alanları bakımından farklı türlere ayrılır. Bu elektrik şartel çeşitleri, farklı türlere ayrılsa da temel işlevleri aynıdır. Hep birlikte şalter çeşitleri nelerdir bakalım.

・ Kompakt Şalterler: “Kompakt" terimi, şalterin küçük boyutlarda tasarlanmış olduğunu ve sınırlı bir alanda kullanılabileceğini ifade eder. Kompakt şalter, genellikle yer sıkıntısı yaşanan veya dar alanlarda kullanılmak üzere tasarlanır. Kompakt şalterler, genellikle elektronik cihazlar, kontrol panelleri, otomasyon sistemleri ve benzeri uygulamalarda kullanılır. Peki, kompakt şalter ne işe yarar? Bir düğme, kaydırma, döner çark veya diğer benzeri mekanizmalar aracılığıyla devreleri kontrol eden kompak şalter, genellikle basit ve kullanımı kolay bir şalterdir.

・ Pako Şalterler: Pako, "panel kontrol şalteri" anlamına gelir. Pako şalter nedir ve nerelerde kullanılır inceleyelim. Bu şalter, genellikle elektrik kontrol panelleri, otomasyon sistemleri ve endüstriyel uygulamalarda kullanılır. Pako şalter, düğme veya kolu çevirerek bir elektrik devresini açma veya kapama işlemi gerçekleştirmek için tasarlanmıştır. Kullanıcıların cihazları veya makineleri kontrol etmelerine yardımcı olurlar ve genellikle endüstriyel otomasyon süreçlerinde kullanılırlar. Bu şalter çeşidinin, 0 1 pako şalter ve 2 pako şalter gibi çeşitli modelleri de bulunur.

・ Motor Koruma Şalterleri: Motor koruma şalteri, elektrik motorlarının korunması ve güvenli çalışmasının sağlanması için kullanılır. Motor koruma şalterleri, aşırı akım, aşırı ısınma ve kısa devre gibi motorlara zarar verebilecek durumları algılayarak, motorları korumaya yardımcı olurlar. Motor şalteri çeşitleri, motorların güvenli ve verimli bir şekilde çalışmasını sağlamak konusunda önemlidir. Özellikle endüstriyel uygulamalarda, motorlar sürekli olarak çalıştığı ve yüksek maliyetli makineleri tahrik ettiği için şalter motor mutlaka kullanılması gerekir.

・ Otomatik Şalterler: Otomatik şalter, elektrik devrelerindeki aşırı akım ve kısa devre gibi arızaları tespit ederek devreyi otomatik olarak keser. Otomatik şalterler, elektrik devrelerinin güvenliğini sağlamak için kullanılır. Aşırı akım veya kısa devre durumunda devreyi açarak elektrikli cihazların ve devrelerin zarar görmesini önler. Otomatik şalterler, yapılarına ve çalışma şekillerine göre çeşitli tiplere ayrılırlar. Bunlar içerisinde açık tip şalter, minyatür şalter ve güç devre kesiciler gibi çeşitler yer alır. Minyatür şalterler, mini şalter olarak da bilinen ve genellikle en fazla edilen tiptir.

・ Manyetik Şalterler: Manyetik şalter nedir? Manyetik şalterler, elektrik devrelerinde akımın akışını kontrol etmek ve korumak için kullanılan elektriksel bileşenlerdir. Bunlar, manyetik kontaklardan oluşur ve bir manyetik bobin içerirler. Manyetik şalter, üzerinden geçen akımın aşırı yük veya kısa devre olup olmadığını algılayarak çalışırlar. Manyetik alanın etkisiyle manyetik kontaklar açılır veya kapanır, böylece akımın akışı kesilir veya sağlanır. Bu şalterler, endüstriyel tesisler, güç dağıtım sistemleri ve elektrik panoları gibi birçok uygulama alanında kullanılır ve elektrik güvenliği ile ekipman korumasına katkı sağlarlar.

・ Termik Manyetik Şalterler: Termik manyetik şalter, termik röle ve manyetik bobin olmak üzere iki temel unsurdan oluşur. Termik röle, aşırı akım durumunda devreyi açan bir bileşendir. Bimetal plakadan oluşur, bu plaka iki farklı metalden yapılır ve ısıl genleşme katsayıları farklıdır. Aşırı akım durumunda, bimetal plaka ısınır ve bükülür. Bu bükülme, termik röleyi tetikler ve devreyi açar. Manyetik bobin, kısa devre durumunda devreyi açan bir elektromıknatıstır. Kısa devre durumunda, manyetik bobine yüksek bir akım akar. Bu akım, manyetik bobini tetikler ve devreyi açar. Manyetik termik şalter, iş yerlerinde, evlerde ve endüstriyel alanlarda tercih edilir. Tmş şalter kendi içerisinde de çeşitlere ayrılır.

・ Basınç Şalterleri: Basınç şalteri, basınç değişikliklerini algılayarak devreyi açar veya kapatır. Basınç şalterleri, genellikle sıvılar veya gazların belirli bir basınca ulaştığında veya bu basınçtan düştüğünde belirli bir eylemi tetiklemek için kullanılırlar. Basınç şalteri ne işe yarar? Örnek verelim. Su pompası uygulamalarında kullanılan bir hidrofor basınç şalteri, suyun seviyesi belirli bir noktaya düştüğünde pompayı çalıştırmak veya su seviyesi belirli bir noktaya ulaştığında pompayı durdurmak için kullanılır.

・ Kumanda Şalterleri: Kumanda şalteri, elektrik veya elektronik cihazları uzaktan kumanda etmek için kullanılır. Devrelerdeki akımın yönünü ve gücünü kontrol ederler. Yapılarına göre, döneri kayar ve basmalı olarak farklılık gösterirler.

・ Emniyet Tip Şalterler: Emniyet tip şalterler elektrik devrelerinde güvenlik sağlamak amacıyla kullanılan özel şalterlerdir. Temel özellikleri arasında acil durum durdurma, kilitleme ve etiketleme, iki elle çalıştırma, yüksek dayanıklılık ve kolay algılama yer alır. Bu şalterler, endüstriyel makineler, otomasyon sistemleri ve diğer uygulamalarda elektriksel tehlikeleri önlemek veya en aza indirmek için kullanılır.

・ Transfer Şalterleri: Transfer şalterleri, elektriksel güç kaynaklarını veya devreleri birbirinden bağımsız bir şekilde yönlendiren şalterlerdir. Elektrik kesintileri, bakım çalışmaları veya elektrik arızaları sırasında kullanılırlar. İki ana türü vardır: otomatik ve manuel transfer şalterleri. Otomatik transfer şalterleri elektrik kesintisi algılandığında veya bir kaynak arızalandığında otomatik olarak elektrik kaynağını değiştirir. Manuel transfer şalterleri ise bir operatörün müdahalesiyle çalışır. Transfer şalterleri, kritik yükleri kesintisiz bir şekilde beslemek ve elektrik kesintileri sırasında güç sağlamak amacıyla kullanılır.

・ Acil Durdurma Şalterleri: Acil durdurma şalterleri, makine veya ekipmanın hızlı ve güvenli bir şekilde durdurulmasını sağlar. Bu şalterler, kolay erişilebilir, hızlı tepki veren, kilitleme özelliği taşıyan ve yeniden sıfırlama gerektiren düğmeler içerir. Acil durdurma şalterleri geniş bir kullanım alanına sahiptir ve endüstriyel tesislerde, fabrikalarda ve otomasyon sistemlerinde güvenlik sağlamak için kullanılırlar.

・ Güç Şalterleri: Güç şalterleri, yüksek güç ve gerilim seviyelerini kontrol etmek için kullanılan dayanıklı şalterlerdir. Endüstriyel ve ticari uygulamalarda yaygın olarak kullanılırlar. Güç şalterleri, elektrik dağıtım panoları, enerji üretim tesisleri, sanayi tesisleri ve büyük motor kontrolü gibi birçok uygulama alanında kullanılır.

・ Sınır Şalterler: Sınır ya da limit şalteri, hareketli bir mekanizmanın teması sonrası mekanik olarak tahrik edilen ve kontakları pozisyon değiştiren şalterdir. Limit şalter, aynı zamanda limit switch adı ile de bilinir. Kontakları pozisyon değiştirip açık veya kapalı konuma geldiğinde, elektrik devresi açılır veya kapanır. Bu şalterler, makinelerde, otomatik hareket eden sistemlerde, otomatik kapılarda, asansörlerde, merdivenlerde ve daha birçok alanda kullanılır.

Şalterler Nasıl Çalışır?

Şalterler, elektrik devrelerini açma ve kapama işlemlerini gerçekleştirirken, içlerindeki temas noktalarını açma ve kapatma prensibine dayanırlar. Bu prensip, elektrik akışının kontrol edilmesini ve çeşitli elektriksel cihazların işlevlerini etkin bir şekilde yönlendirmeyi sağlar.

➜ Temas ve Kesme: Şalterler, içlerinde bulunan bir veya daha fazla temas noktası aracılığıyla elektrik akışını kontrol ederler. Kontaklar, genellikle birbirine dokunduğunda elektrik devresini kapalı konumda tutarlar ve devre boyunca elektrik akışını sağlarlar.

➜ Açma ve Kapama: Şalter, bir dış kuvvet (bir düğme itme veya anahtar çevirme) uygulandığında, kontakları açar veya kapatır. Kontakların açılması, elektrik akışını keser ve devreyi kapalı konumda tutar. Kontakların kapatılması, elektrik akışını yeniden sağlar ve devreyi açık konumda tutar.

➜ İletkenlik ve Yalıtım: Şalterler, genellikle metal iletkenden yapılmış temas noktaları sayesinde elektrik akışını sağlar. Açık konumda, kontaklar yalıtım yapar ve elektrik akışını engellerler.

➜ Kontrol: Şalterleri kontrol eden bir mekanizma veya düğme, bu kontakların açılması veya kapatılmasını etkinleştirir. İnsan müdahalesi veya otomatik kontrol sistemleri bu işlemi gerçekleştirebilir.

Şalter Niye Atar?

Neredeyse hepimiz evde şalter atması durumuyla karşılaşmışızdır. Hatta, evdeki şalter kontrol edildikten sonra binadaki ana şalter atıyor cümlesini duymuşuzdur. Ancak, evlerdeki şalter atmasının nedeni oldukça önemlidir. Şalterler, elektrik devrelerini açıp veya kapatarak elektriğin akışını kontrol ederler. Peki, evlerimizdeki şalter ne işe yarar? Öncelikle, güvenliğimizi sağlarlar. Birçok elektrikli cihaz ve aydınlatma sistemi, şalterler aracılığıyla kontrol edilir. Evlerde, işyerlerinde, hatta sokakta karşılaştığınız aydınlatma sistemleri bile bu şalterler sayesinde açılır ve kapanır. Diyelim ki şalter attı, bu durumun birkaç sebebi vardır. Bakalım evin şalteri neden atar:

➤ Kısa Devre: İki iletkenin birbirine doğrudan temas etmesi veya izolasyonunun bozulması sonucu oluşan kısa devre, devreden aşırı akım geçişine neden olur. Bu durum, şalterin atmasına neden olabilir.

➤ Aşırı Yük: Bir devreye, nominal akımından daha fazla akım çekmesi için bağlanan cihazlar, devreden aşırı akım geçişine neden olur. Bu durum, şalterin atmasına neden olabilir.

➤ Gerilim Dalgalanması: Şebekeden gelen voltajdaki ani yükselmeler veya düşüşler, devreden aşırı akım geçişine neden olabilir. Bu durum, şalterin attırabilir.

➤ Şalterin Arızalanması: Şalterin içindeki bileşenlerde arıza meydana gelmesi, şalterin atmasına neden olabilir.

Şalterin atması durumunda, öncelikle şalterin neden attığını belirlemek gerekir. Şalterin atmasının nedeni kısa devre veya aşırı yük ise, devredeki arızanın giderilmesi gerekir. Gerilim dalgalanması nedeniyle şalter atmışsa, şebeke gerilimindeki dalgalanmaların giderilmesi gerekir. Şalter arızaları nedeniyle atmışsa, şalterin değiştirilmesi gerekir.

Şalter Arızaları ve Nedenleri

Şalterlerde arıza meydana gelmesi, elektrik çarpması ve yangın gibi tehlikelere sebep olabilir. Bu nedenle, şalter arızalarının nedenleri bilinmeli ve eski şalter yenisi ile değiştirilmelidir.

Mekanik Arızalar: Şalterin içindeki parçalarda meydana gelen mekanik arızalar, şalterin arızalanmasına neden olabilir. Bu arızalar, şalterin içindeki kontakların aşınması, kontakların oksitlenmesi veya şalterin içindeki bobinin arızalanması gibi nedenlerden kaynaklanabilir.

Elektronik Arızalar: Şalterin içindeki elektronik bileşenlerde meydana gelen arızalar, şalterin arızalanmasına neden olabilir. Bunlar şalterin içindeki devre kartının arızalanması veya şalterin içindeki sensörlerin arızalanması gibi nedenler olabilir.

Dış Etkenler: Şalterin maruz kaldığı dış etkenler, şalterin arızalanmasına neden olabilir. Bu etkenler, şalterin üzerine düşen ağırlık, şalterin üzerine dökülen sıvılar veya şalterin yüksek voltaja maruz kalması gibi nedenlerden olabilir.

Şalter Bakımı Nasıl Yapılır?

Şalter bakımı yaparken ilk olarak, ilgili elektrik devresinin gücünü kesin. Şalterin fiziksel durumunu gözden geçirin, şalter kutusu ve şalter üzerinde hasar veya çatlaklar olup olmadığını kontrol edin. Şalterin içinde biriken kir ve tozu temizleyin. Kontak noktalarını kontrol edin ve gerektiğinde temizleyin. Bağlantılar sıkı olmalıdır eğer gevşemiş bağlantılar varsa düzeltin. Şalterin mekanik çalışmasını kontrol edin, düzgün açılıp kapanıp kapanmadığını gözlemleyin. Elektriksel izolasyon testi yaparak kontakların izole olduğundan emin olun. Şalteri birkaç kez açıp kapatın ve devrenin doğru çalıştığından emin olun. Bakım tamamlandığında gücü geri vermeden önce sistemi test edin. Şalter bakımı sırasında, güvenliğinizi ön planda tutun ve herhangi bir ciddi sorun tespit ederseniz, bir uzmandan yardım alın.

Şalter Değiştirme Adımları

Şalterler artık kullanılmayacak arızalar ile karşılaşırsa güvenlik açısından yenisi ile değiştirilmelidir. Şalter değiştirme işlemi, elektrik güvenliği açısından dikkatli bir şekilde yapılmalıdır. Şimdi kısaca şalter bağlantısı nasıl yapılır anlatalım. Fakat biz önden söyleyelim ki, yeterli bir elektrik bilginiz yoksa mutlaka bir elektrikçiye başvurun.

→ Gücü Kesin: Elektrik ile ilgili tüm işlemlerde olduğu gibi, güvenlik açısından elektrik devresinin gücünü kapatın.

→ Eski Şalteri Çıkarın: Arızalı olan eski şalteri bağlantılarını sökerek, yerinden çıkarın. Şalteri sökmek için, bir tornavida ve bir elektrikçi testeresi gerekebilir.

→ Yeni Şalteri Bağlayın: Yeni şalteri hazırlayın ve eski şalterin yerine takarak gerekli bağlantıları sağlayın. Unutmayın ki eski şalter amper değerleri ile yenisi aynı olmalıdır.

→ Güç Verin: Elektrik devresini açın ve yeniden devreye güç verin.

Şalter Seçerken Nelere Dikkat Etmeli?

Şalter ne demek tekrardan bir hatırlayalım. Şalter neredeyse tüm elektrik devrelerinde bulunan ve devreleri açıp, kapamaya yarayan bir anahtar cihazdır. Evlerden, endüstriyel alanlara kadar her yerde şalter görmek mümkündür. Bu şalterler can ve mal güvenliği açısından oldukça önemlidir. Şalter seçimi yaparken de dikkat edilmesi gereken unsurlar bulunmaktadır. Tüm bu unsurlara dikkat ederek en iyi şalter çeşidine ulaşabilirsiniz.

⋆ Akım Kapasitesi: Şalterin, üzerinden geçecek maksimum akımı kaldırabilmesi önemlidir. Şalterin akım kapasitesi, bağlı olduğu elektrik devresinin akım gereksinimlerine uygun olmalıdır.

⋆ Gerilim Seviyesi: Şalterin çalışma gerilimi, elektrik devresinin gerilim düzeyi ile uyumlu olmalıdır. Yüksek gerilimli veya düşük gerilimli uygulamalara uygun şalterler seçilmelidir.

⋆ Tip ve İşlev: İhtiyaca göre farklı tip ve işlevde şalterler mevcuttur. Basit açma/kapama işlevinden daha karmaşık işlevlere kadar birçok seçenek bulunur.

⋆ Çalışma Ortamı: Şalterin kullanılacağı ortamın özellikleri göz önüne alınmalıdır. Toz, nem, kimyasal maruziyet veya yüksek sıcaklık gibi faktörler, şalterin seçiminde dikkate alınmalıdır.

⋆ Montaj Tipi: Şalterin nasıl monte edileceği önemlidir. Pano şalter montajı olan panel montajı mı, yüzey montajı mı veya diğer montaj tipleri mi? Uygulama gereksinimlerine uygun olarak seçilmelidir.

⋆ İzolasyon: Elektriksel izolasyon gereksinimleri varsa, bu izolasyon seviyelerini karşılayan şalterler seçilmelidir.

⋆ Dayanıklılık ve Uzun Ömür: Şalterin dayanıklılığı ve uzun ömür beklentilerini karşılaması önemlidir, özellikle endüstriyel uygulamalarda.

⋆ Güvenlik: Elektrik güvenliği için, şalterin uygun güvenlik standartlarına ve yönetmeliklere uygun olması gerekir.

⋆ Marka ve Kalite: Şalter seçiminde şalter markaları çok önemlidir. Güvenilir ve kaliteli olan en iyi şalter markası seçmek, uzun vadeli sorunsuz çalışma için önemlidir. Ayrıca, şartel fiyatları da göz önünde bulundurulmalıdır. Şalter fiyatları marka ve modele göre değişiklik gösterir.