Kontaktör Nedir? Ne İş Yapar?

Kontaktörler otomasyon sistemlerinin ve endüstriyel alanların sıklıkla kullanıldığı devre ekipmanlarıdır. Elektrikli motor sistemlerinin güvenliği ve etkinliği için vazgeçilmezlerdir. Bu yazıda, kontaktör nedir ne işe yarar? önemi, işlevi, çeşitleri ve sınıflandırmaları detaylı bir şekilde incelendi. İyi okumalar!

Motor Anahtarlamasında Önemli Bileşenler: Kontaktörler

Kontaktör, elektrik devrelerinde motorları anahtarlamak ve korumak için kullanılan bir ekipmandır. Endüstriyel uygulamalarda yaygın olarak kullanılan kontaktörler, motor sistemlerinin güvenli ve etkili bir şekilde çalışmasını sağlarlar. Rölelere benzerlik göstermesine rağmen güç kontaktörleri, yüksek akımlarda çalışmaya daha uygun ve daha güçlüdürler.

Güç kontaktörü uzaktan kontrol edilebilir özelliklere sahiptir. Bu sayede, motor sistemleri uzaktan yönetilebilir. Elektrik kontrol fonksiyonlarına sahip olmalarıyla birlikte, kontaktörler devrelerde güç akışını kontrol etmek ve güvenlik sağlamak için tercih edilir. Kontaktör nedir? sorusunun en net cevabı bu şekildedir. Şimdi bu önemli bileşenlerin ne işe yaradıklarına yakından bakalım.

Kontaktörler Ne İşe Yarar?

Kontaktör ne işe yarar? Kontaktörler, motor sistemleri anahtarlaması ve güvenliği açısından önemlidir. Elektrik devrelerinde enerji iletimini kontrol etmek için kullanılan kontaktör çeşitleri, aşırı akımlara karşı hassas olmayan yapılarıyla bilinirler. Evlerde ve işyerlerinde kullanılan sigortalar aşırı akım durumunda kendilerini kapatabilirler, fakat kontaktörler bu özelliği barındırmazlar. Bu yüzden kontaktörler tek başına değil, termik röleler, sigortalar ve motor koruma şalterleri ile kullanılır.

Kontaktörlerin tek başlarına kullanılmamasının sebebi, aşırı akımlarda motorun zarar görmesini önlemektir. Kontaktörler, aşırı akım meydana geldiğinde devreyi durduramazlar ancak yanlarında bulunan termik röleler veya motor koruma şalterleri gibi parçalarla birlikte çalışarak, yüksek akımları engelleyebilirler. Elektrik kontaktör çeşitlerinin işlevi, elektrik devrelerindeki akımı kontrol etmek ve motor sistemlerini güvenli bir şekilde anahtarlamak olduğu için, doğru şekilde kullanılması önemlidir.

Kontaktör Nasıl Çalışır?

Kontaktör çalışma prensibi, temelde rölelerin çalışma prensibiyle işler. Peki, kontaktör nasıl çalışır? Bir kontaktörün çalışması, bobinin enerjilenmesi ve bunun sonucunda ortaya çıkan manyetik alan ile gerçekleşir. Kontaktör bobini enerjilendirildiğinde, manyetik alan kontakların pozisyonunu değiştirir. Kontaklar, normalde kapalı veya normalde açık konumlar arasında geçiş yaparlar ve bobin enerjisi kesildiğinde eski konumlarına geri dönerler.

Yaylı bir sisteme sahip kontaktörlerde elektromanyetik etkileşim, yayın bir gerilimle hareket etmesini sağlar. Manyetik enerji, kontaktör bobinlerine iletilir ve manyetizmalar birbirine çekilerek kontakları kapatır. Bu süreç, kontaktörün kontak görevini yerine getirmesini sağlar. Kontaktörler, motorların açma-kapama işlemlerinde önemlidir ve birçok farklı elektrikli motor sistemlerinde kullanılabilirler.

Kontaktör Parçaları

Kontaktör yapısında bulunan elemanlar, bobin, muhafaza ve kontaklar olmak üzere genel olarak üç parçadan oluşur.

⇒ Bobin, kontaktörlerin işlevsel açıdan en önemli parçaları arasında yer alır. Kontaktörün kontaklarını kapatmak veya açmak için gerekli olan itici güç, bobin tarafından sağlanır. Muhafaza ile korunurlar ve kontaktörün sağlıklı çalışmasını sağlarlar.

⇒ Muhafaza, kontaktörlerin yalıtımını ve kontaklara temas eden personelin korunmasını sağlayan parçadır. Açık çerçeveli kontaktörler, cihazları patlamalardan ve zararlı etkilerden korumak için ek muhafazalara da sahip olabilirler.

⇒ Kontaklar ise kontaktörün akım taşıma görevini gerçekleştiren parçalardır. Kontak yayları, yardımcı kontaklar ve güç kontakları olmak üzere farklı çeşitleri mevcuttur. Farklı elektrik akımlarına uygunluk sağlarlar.

Kontaktör Çeşitleri Nelerdir?

Elektrik devrelerinin kontrolünde kullanılan kontaktörler, çeşitli uygulama ihtiyaçlarına göre farklı tiplerde tasarlanmıştır. Kontaktör çeşitleri, kullanım amaçlarına, sınıflarına ve özelliklerine göre farklılık gösterir.

Kontaktör çeşitleri akım ve gerilim değerlerine göre sınıflandırılabilir. Küçük güç uygulamalarında küçük kontaktör, büyük güç uygulamalarında büyük kontaktörler olmak üzere farklı akım ve gerilim seviyelerine sahiplerdir. Ayrıca, monofaze ve trifaze kontaktör çeşitleri de mevcuttur. Trifazeler kontaktör üç fazlı, monofaze kontaktör ise tek fazlıdır. Trifaze ve monofaze kontaktör bağlantı şeması birbirinden farklıdır.

Kontaktörlerin özelliklerine bağlı olarak, termal ve manyetik tip kontaktörler gibi farklı tipleri bulunur. Termal kontaktörler, aşırı ısınma durumlarında devreyi keserken, manyetik kontaktörler, aşırı akım durumlarında devreyi keserler. Bunlara, sigorta tipi kontaktör de denilebilir. Kontaktör çeşitlerinden bazıları şunlardır:

♦ DC Kontaktör: Doğru akım devrelerini kontrol eden kontaktör çeşididir.

♦ AC Kontaktör: Alternatif akım devrelerini kontrol eden kontaktör çeşididir. En yaygın tip kontaktördür ve motorlar, aydınlatma ve ısıtma gibi çeşitli uygulamalarda kullanılırlar.

♦ Kompanzasyon Kontaktör: Reaktif gücü telafi etmek için kullanılan kontaktörlerdir. Güç faktörünü iyileştirmeye ve elektrik şebekesinin yükünü azaltmaya yardımcı olurlar.

♦ Güç Kontaktörleri: Elektrik devrelerinde yüksek akımları kontrol etmek ve anahtarlama işlemini gerçekleştirmek için kullanılır.

♦ Yardımcı Kontaktörler: Birincil anahtarlama kontaklarına ek olarak bir veya daha fazla yardımcı kontak içeren kontaktörlerdir. Yardımcı kontaktör, kontrol devrelerini kontrol etmek veya sinyal vermek için kullanılır.

♦ Mini Kontaktörler: Mini kontaktör, kompakt boyutlu kontaktör çeşididir. Motorlar, aydınlatma ve ısıtma gibi düşük güçlü uygulamalarda kullanılır.

♦ Termik Kontaktörler: Motorları aşırı ısınmadan korumak için kullanılan termik kontaktör kullanılır.

♦ Sessiz Kontaktörler: Sessiz kontaktör, sessiz çalışma alanlarında kullanılan ve ses çıkarmayan kontaktör çeşididir. Sessizliğin önemli olduğu ortamlara sessiz kontaktör bağlantısı yapılır.

Kontaktör çeşitleri, kullanım alanlarına ve ihtiyaçlarına göre de farklılık gösterebilirler. Endüstriyel uygulamalardan evsel kullanıma kadar çeşitli sektörlerde ve amaçlar için özelleştirilmiş kontaktörler bulunur. Örneğin, evlerde aydınlatma kontaktörü sıklıkla kullanılır. Kontaktör çeşitleri nelerdir? İnceleyelim.

Çalışma Şekline Göre Kontaktörler

Kontaktörler çeşitli tiplerde ve modellerde üretilir. Her bir kontaktör tipinin yapısı ve çalışma şekli belirli uygulama ihtiyaçlarını karşılar.

Mekanik kontaktörler, demir nüve, bobin ve kontaklar gibi mekanik parçalardan oluşur. Demir nüve, ince saçların birleştirilmesiyle elde edilirken, bobin bakır sargılarla sarılır. Bobine enerji uygulandığında, demir nüve ile arasında manyetik bir alan oluşur ve bu etki kontaktörleri açıp kapatır. Mekanik kontaktörler, basit bir kontrol yöntemi sunmaları nedeniyle geniş bir kullanım alanına sahiplerdir. DC ve AC kontaktör çeşitleri bu kontaktörler içerisinde yer alır. Kompanzasyon kontaktör, güç kontaktörleri, yardımcı kontaktörler ve mini kontaktörler de mekaniktir.

Elektronik kontaktörler mekanik parçalar içermeyen ve tamamen elektriksel olarak çalışan kontaktörlerdir. Tristör kontrollü çalışma prensibiyle hareket ederler ve sadece sinüs eğrisinin sıfır noktalarında devreye girip çıkarlar.

Vakum kontaktörlerin yapısı, güvenilirlik ve dayanıklılığa odaklanır. Kontakların açma ve kapama işlemlerinde meydana gelen aşınma ve arızalara karşı korunmak için, kesme işlemi havasız ortamda gerçekleştirilir. Olası yanma ve patlama durumlarında sistemleri korur.

Sınıflarına Göre Kontaktörler

Kontaktörler, kullanılacakları uygulamalara göre farklı sınıflara ayrılır. Kontaktör sınıfları, birbirlerinden farklı özelliklere sahiptir. Kontaktör devreye nasıl bağlanır önemlidir. Bu sebeple, kullanım alanlarına göre doğru kontaktör seçimi yapılmalıdır. Kontaktörlerin sınıfları, üzerlerindeki elemanlar ve çalışma prensipleri, belirli uygulamalar için uygunluğunu belirler.

• AC-1 sınıfında kullanılan kontaktörler, endüktif olmayan, omik karakterli yükleri içerir. AC-1 sınıfındaki kontaktörlerin kapanan akımıyla kesilen akımı birbirine eşittir. Isıtıcılar, aydınlatma, soğutma, pompalar ve fanlar gibi kullanım alanlarında bulunabilirler.

• AC-2 sınıf kontaktörler, bilezikli asenkron motorlara yol verme, adımlı çalışma ve ters akımla frenleme gibi uygulamalarda kullanılır. Vinçler, asansörler ve kompresörler gibi cihazlar bu sınıfta yer alır. AC-2 sınıfındaki kontaktörlerin anma çalışma akımının 2.5 katını kesebilme özelliğine sahip olmaları beklenir.

• AC-3 sınıfı kontaktörler, en yaygın kullanılan kontaktörlerdir. Kompresörler, valfler, asansörler, fanlar ve konveyörler gibi birçok cihaz bu sınıfa girmektedir. AC-3 sınıfındaki kontaktörler, motorların tam yük akımını kesme özelliğine sahiplerdir.

• AC-4 sınıfındaki kontaktörler ise bilezikli asenkron ev sincap kafesli motorlara yol verme, ters akımla frenleme ve adımlı çalışma uygulamalarının hepsini kapsar. Bu sınıfta, kablo makineleri, tekstil makineleri ve makine takımları gibi cihazlar yer alır.

Kontaktörler Nerede Kullanılır?

Kontaktör panosu çeşitli kullanım alanlarında yer alır ve birçok sektörde ve uygulamada kontaktörler vardır. Peki, kontaktör nerelerde kullanılır?

Kontaktörler, sanayi, endüstri ve çeşitli diğer sektörlerde geniş bir kullanım alanına sahiptir ve elektrikli motor sistemlerinin otomatik kontrolünde kullanılırlar. Kontaktörler, elektrikli özelliklere sahip motorlarda kullanılır ve motor sistemlerinin otomatik olarak açılmasını ve kapanmasını sağlarlar. Akımın geçişini kontrol ederek motorların güvenli ve verimli bir şekilde çalışmasına katkıda bulunurlar.

Aydınlatma sistemleri, ısıtma ve soğutma sistemleri, kompanzasyon sistemleri, endüstriyel makineler, vinçler vb. alanlarda akım kesme ve kapatma işlemlerini gerçekleştirirler. Endüstriyel alanlarda, sanayide ve birçok farklı sektörde motor sistemlerinin otomatik kontrolü için kontaktörler yaygın olarak kullanılır. Sigorta ve termik röle gibi parçalarla birlikte kullanılarak elektrik devrelerinin güvenliğini sağlarlar.

Isıtıcılar, pompalar, fanlar, klimalar, konveyörler ve asansörler gibi birçok endüstriyel uygulamada kontaktörlerin kullanımı yaygındır. Geniş kullanım alanlarına sahip olmaları ve farklı sektörlerde yaygın olarak kullanılmaları, kontaktörleri önemli bir ekipman haline getirir.